Safran, çiğdem bitkisinden insan tarafından mutasyona uğratılarak üretilmiş çok ilginç bir kültür bitkisidir. İlk safran izlerine bundan 50.000 yıl öncesine ait ve Irakta bulunmuş mağara resimlerinde rastlanılıyor. Buna karşılık safran üretiminin 3.000 yıl önce başlandığı düşünülüyor. Safran kendiliğinden yetişemeyen ve yetiştirilmesi çok zor bir bitkidir. Üretimi soğanlarından yapılmaktadır. Her safran bitkisi yaklaşık 10 adet soğan verir.
Yalnızca kuzey yarımkürede ve uygun güneş açısı, uygun miktarda ve zamanda yağış gibi etkenlerle birlikte üretilebiliyor. 0,5 kilo kuru safran için yaklaşık 55 bin ila 80 bin çiçek gerekir. Safran üretimi ülkemizde Safranbolu’da dünyada ise özellikle İspanya, İtalya, Yunanistan, Hindistan ve Fas başta olmak üzere yıllık toplam 300 bin tondur. İlk olarak Giritte ortaya çıkmıştır.
Rengi altın sarısı tadı ise keskin ve samansıdır. Çok küçük bir miktarı çok büyük oranda renk verir. Bitkinin adı Arapça sarı renk anlamına gelen asfar dan gelir.
Çok zor şartlarda üretildiği ve üretilen çiçekten çok az miktar saf safran elde edilebildiği için safranın kilosu 1.100 – 11.000 USD arasında değişebilmektedir.
Bu insanlık tarihi kadar eski kültür bitkisi için çekilen bu kadar zahmetin çok önemli nedenleri var. Safran hem kumaş boyama, hem parfümeri, hem ilaç hem de gıda sektöründe kullanılabilir. Güçlü afrodizyak etkisi nedeniyle Kleopatarının banyosuna safran kattığı söylenir. 150 den fazla uçucu ve aroma taşıyan bileşik içeren muazzam bir depodur. Likopen içerir. Likopen, deri yaşlanmasını önler, kalp ve damar rahatsızlığı, diyabet, osteoporoz, erkeklerde kısırlık, prostat kanseri risklerini azaltır. Ayrıca göz için çok faydalıdır.
Eski çağlarda safranın 90 ayrı hastalığa iyi geldiği ve bugün de olduğu gibi ilaç yapımında kullanıldığı tarihsel dokümanlardan anlaşılmaktadır. Tadı ve güçlü etkisi nedeniyle çok az miktarda kullanılması gerekmektedir. Halen kendisi ve türevleri hakkında araştırmalar yapılan safranın bir şifa maddesi olduğu açıktır.
Yalancı safran olarak adlandırılan zerdeçal ve aspir bitkileri de çok faydalı bitkilerdir. Özellikle aspir çiçeği yemeklik yağ kalitesi yüksek, üretimi teşvik edilen bir bitkidir. Safran kadar nazik olmadığından yetiştirilmesi kolaydır ve yetişme alanı çok daha geniştir. Boya, vernik, hayvan yemi, yemeklik yağ, sabun ve en önemlisi biyodizel yakıt ham madesi olarak kullanılmaktadır.
Konu altın sarısı safran olunca altından da bir kaç kelime etmekte yarar var. Altın doğada az bulunması, işlemesindeki kolaylık, paslanmazlık, bozulmazlık gibi özellikleriyle çok önemli bir elementtir. Mücevherat işinde temel madde olan altındır. Hatırlayanlar olacaktır bir zamanlar ülkemiz sosyetesinde yemeklere altın tozu serpmek moda olmuştu. Ancak altın tozunun fazla kullanımının birçok sağlık sorununa yol açtığı da hemen konu olmuştu.
Bu şekilde bilinçsizce kullanılması dışında altın bazı kullandığımız bildiğimiz ilaçlara katılmakta ilaç sektöründe ham madde olarak kullanılmaktadır. Altın yemek yerine bir miktar altın takı kullanmanın tarih boyunca insan sağlığına fiziksel ve psikolojik olumlu etkisi olduğu bilinmektedir. Mükemmel iletkenliği nedeniyle elektronikte de kullanılan, bir altın yüzük veya kolye bir stres bileziğinden daha fazla rahatlatıcı etkiye sahiptir. Tene alerjik etki yapmaz, vücut elektriğini dengeleyen bir aura gibidir.
