Cenote, İspanyolca anakaranın çökmesiyle oluşan delikleri ifade eder. Dünyanın en ilginç coğrafik oluşumlarından biri olan cenotelerin, okyanus altında akan nehirler olarak tanımlanmasın nedeni bunların en turistik olanlarının Meksika Yucatan Yarımadası’nda bulunmasındandır.
Buradaki göçükler, okyanus seviyesinin altına kadar iner. Göçükle birlikte toprak üzerindeki ağaçlar da göçükteki tatlı suya gömülür. Dalgıçların çok sevdiği bu ilginç yapılarda tatlı suyun içinde yaşayan ağaçları görebilirsiniz. Göçüğün nedeni, genelde zemindeki kireçtaşının erimesi ve zeminin altının oyulmasıdır. Bu göçükler tarih boyunca birer sarnıç olarak içecek su deposu olarak kullanılmıştır.
Göçükteki tatlı suyu, yoğunluk sıralamasına göre derine doğru hidrojen sülfit ve tuzlu su takip eder. Buradaki suyun kaynağı bir yeraltı nehri veya yağmur olabilir. Bu göçüklerin bazıları bir yeraltı mağara sistemine ait olabilirler. Meksika, Yucatan Yarımadası kireçtaşından oluşan jeolojik özelliği nedeniyle cenotelerin en sık görüldüğü yerdir. Dışarıdan bakıldığında küçük gölleri andırabilirler.
- Bu tip en ünlü yeraltı nehirleri;
- Avustralya : Ewens Ponds (Ewen göletleri), Little Blue Lake (Küçük mavi göl)
- Belize : Great Blue Hole (Büyük mavi delik)
- Kanada : Devil’s Bath (Şeytanın banyosu)
- Meksika : Zacatón, Dos Ojos, Dzibilchaltun, Ik Kil, Gran Cenote, Hubiku, Sacred Cenote, Xtacunbilxunan, Cenote Angelita
- ABD : Bottomless Lakes (Dipsiz göller), Montezuma Well
- Zimbabwe : Chinhoyi Mağaraları
