Eskişehir’de yapılması planlanan Lilith temalı bir parti Lilith’in kim olduğu sorusunu gündeme getirdi. Lilith şeytan mı, melek mi? İyi mi, kötü mü?
Mitoloji ve kutsal metinlerde geçen anlatılan olay ve kişilerin tamamı Sümerliler başta olmak üzere, tüm Mezopotamya kültürlerinde farklı isimlerde ve aynı özelliklerde geçmektedir. Hangi anlatıda olursa olsun Lilith ilk zamanlar, dişi bir tanrıça ve iyi bir karakter, Tanrı ile ters düştükten sonra da bebek katili kötü bir karakter olarak anlatılıyor. Lilith’in kaynağı Sümerlilerde kadının toplumdaki yerinin bugünkünden çok daha yüksek olması ve buna karşılık Sümerli mitolojisinin türevlerine inanan toplumlarda kadının sürekli şeytanla özdeşleştirilmesi insana kulaktan kulağa oyununu hatırlatıyor. Hikaye el değiştirdikçe öznenin karakteri ve eylemi de anlatan toplumun inancına göre değişiyor.
En sade söylemle Lilith bugün bazılarına göre ilk feminist kadın bazılarına göreyse kötülüğün simgesi korkulacak biridir. Lilith karakterinin farklı isimlerde geçtiği neredeyse hepsi aynı hikayelerden çıkarılabilecek sonuç; kendini kocasıyla eş görme konusunda inat eden kadının cezalandırılıp, şeytanla özdeşleştirildiğidir. Erkeğe biat etmeyen kadın tanrıya karşı gelmiştir ve kötüdür. Bu da hikayeyi yazanın kesinlikle ya bir erkek ya da biat etmekten kendini kaybetmiş bir kadın olduğu sonucunu ortaya koyar.
Aşağıda, Yahudi mitolojisindeki anlatıda dikkati çeken şudur. Adem’in ilk eşi Lilith Adem ile aynı şeyden ve aynı zamanda yaratılır. Tanrıyla ters düşer. İkinci ve ismi hiçbir yerde geçmeyen eşi ise topraktan yaratılır ve Adem’i istemez. Üçüncü eş Havva ise Adem’in bizzat kaburga kemiğinden yani kendisinden yaratılır ve sadık bir eş olur. Birlikte günah işleyip cennetten kovulurlar. O zaman, yaratılışın malzemesi Lilith ve Havva’da aynı olmalıdır. Yani iyi ve kötü aynı malzemeden üretilmiştir. Erkek karakter hiç değişmemiştir fakat kadında hem iyi hem de kötülük barınmaktadır ve bunun ayrımı ise erkeğe, dolayısıyla Tanrıya olan davranışıyla yapılmaktadır. Erkek Tanrının gözdesidir, kadın da erkeğe karşı gelmez ise kabul görür. Bu durumda Lilith’in ilk feminist olduğu savı geçerlidir, bebek katili olması ise bir karalama kampanyası gibi durmaktadır.
Yahudi mitolojisine göre Lilith Adem’in ilk eşidir. Hristiyan kültürde iblisin yani Lucifer’ın eşi olarak kabul edilir.
Adem’in ilk eşi bir cin olan Lilith’tir. Lilith Adem ile aynı zamanda yaratılması nedeniyle Adem ile eşit olduğu görüşündedir. Adem eşitlik konusunda aynı fikirde olmadığı için onunla birlikte olmayı reddeder. Melekler Lilith’i ikna edip geri getirmeye çalışsa da artık Lilith bir melek olan Samael ile birliktedir ve 100’den fazla cin çocuğu olduğu için geri dönmeyi kabul etmez.
Tanrı araya girer ve Lilith Adem’e geri dönmezse her gün bir çocuğunu öldüreceğini söyler. Lilith geri dönmez ve Tanrı da sözünü tutar. O sırada Tanrı Adem’e ismi bilinmeyen ikinci bir eş yaratır. Ancak ikinci eş Adem’i istemez. Tanrı bu kez Adem’in kaburgasından Havva’yı yaratır ve eşi olur.
Çocuklarının öldürülmesine karşılık Lİlith, Adem ile Havva’nın soyundan gelenlerin çocuklarını, erkekleri doğduktan 8 gün, kızları doğduktan 20 gün içinde öldürmeye başlar.
Adem ile Havva cennetten kovulmuş ve ölümlü olmuşlardır. Ancak Lilith ölümsüzdür ve onların soyundan gelenleri öldürmeye devam eder. Birçok kültürde benzerleri yer alan yeni doğan bebekleri öldürdüğüne inanılan kültürümüzdeki adıyla Alkız aslında bu efsanedeki Lilith’tir. Al Karısı, Halkız modern dünyada varlığına halen inanılan bir figürdür.
Çok sayıda kötü özelliklerle anılan Lilith diğer yandan uğradığı haksızlığın intikamını alan bir figür olarak düşünülebilir. kocasından eşitlik kavgası sonucu ayrılması ise kadın erkek eşitliği kavgasının en eski örneğidir ve cinsiyet eşitliğini savunanlar için Lilith, intikam şekli onaylanmasa bile bir kahraman olarak algılanabilir.
Sonuçta tıpkı Lilith gibi, Gılgamış Destanı’nda anlatılan ve daha sonra Yunan, Mısır, Yahudi ve diğer kaynaklarda izlerine rastlanılan sayısız figürün gerçekte iyi mi kötü mü olduğu, anlatan topluma göre değişen bir tartışma konusudur.
