Avrupa Birliği ülkelerine ihraç edilen bazı tarım ürünleri son yıllarda artan miktarda sınırdan geri gönderilmektedir. Geri gönderilen ürünlerin normal koşullarda bakanlık kontrolünde ve belirli prosedürler dahilinde imha edilmektedirler. Bu ürünlerin yurt içindeki kullanım miktarını, fiyat artışı veya azalışlarını takip etmek bir doğal güvenlik katmanı yaratacaktır.
Avrupa Birliği’nin gıda güvenliği kontrol sistemi Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF). 2023 ve 2024 yılı en çok bildirim alan ülke Türkiye olmuştur. Bildirim nedenleri pestisit kalıntıları ve aflatoksin seviyesindeki fazlalıklardır.
Avrupa’dan en çok hangi tarım ürünleri geri gönderildi?
- Kuru incir – aflatoksin / okratoksin
- Antep fıstığı – aflatoksin / okratoksin
- Taze biber – pestisit
- Limon – pestisit
- Nar – pestisit
Aflatoksin Nedir?
Aflatoksin, Aspergillus türü mantarların (özellikle Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus) ürettiği toksik maddelerdir. Bu mantarlar, özellikle nemli ve sıcak ortamlarda yetişen bazı tarım ürünlerinde, örneğin yer fıstığı, mısır, pamuk tohumu ve ceviz gibi gıda maddelerinde büyüyebilirler.
Aflatoksinler, insan ve hayvan sağlığına zararlıdır. Bu toksinler çok güçlü kanserojen maddelerdir ve özellikle karaciğer üzerinde ciddi zararlara yol açabilir. Uzun süreli aflatoksin maruziyeti karaciğer kanseri riskini artırabilir ve karaciğer hasarına neden olabilir. Ayrıca, yüksek dozda aflatoksinlere maruz kalmak akut zehirlenmelere yol açabilir; bu zehirlenmelerde bulantı, kusma, karın ağrısı ve karaciğer yetmezliği gibi belirtiler görülebilir.
Okratoksin Nedir?
Okratoksin, Aspergillus ve Penicillium türü mantarlar tarafından üretilen toksik bir bileşiktir. En yaygın olarak Aspergillus ochraceus ve Penicillium verrucosum türlerinden üretilir. Okratoksin, özellikle sıcak ve nemli ortamlarda gelişen bu mantarların etkisiyle tahıllar, kahve, kuru meyveler, üzüm ve şarap gibi gıda maddelerinde bulunabilir.
Okratoksinin sağlık üzerindeki etkileri:
- Kanserojenlik: Okratoksin, bazı kanser türlerine neden olabilen bir bileşiktir. Özellikle böbrek kanseri ile ilişkilendirilmiştir.
- Böbrek hasarı: Okratoksin, böbreklerde toksik etkiler yaratabilir ve uzun süreli maruziyet böbrek yetmezliğine yol açabilir.
- Bağışıklık sistemi: Okratoksin, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve vücudun enfeksiyonlara karşı direncini azaltabilir.
Pestisit Nedir?
Pestisit, zararlı organizmaların (örneğin böcekler, yabani otlar, mantarlar, bakteri ve virüsler) tarım alanlarında veya diğer ortamlarda zarar vermesini engellemek veya kontrol altına almak amacıyla kullanılan kimyasal, biyolojik veya doğal maddelerdir. Pestisitler, tarımda ürünlerin verimini artırmak, hastalıkları önlemek ve gıda güvenliğini sağlamak için yaygın olarak kullanılır. Bazı pestisitler, insanlarda alerjik reaksiyonlar, toksik etkiler veya kanser gibi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Tarım Ürünlerimiz Neden Zararlı Hale Geliyor?
Ülkede çiftçi sayısının azalması ve kalanların da tarımdan bıktırılması marifetiyle doğal yöntemlerden uzaklaşılmıştır. Örnek: sinek sorununu çözmek için tarla kenarına bir incir ağacı dikmek yerine tarlaya sinek ilacı sıkılması. Uğur böceği gibi doğal predatörler yerine kimyasal kullanarak kimyasalın tarım ürününe bulaşmasına neden olunması.
Küresel iklim değişikliğine aldırış etmek ve adapte olmak gerekir. Isınma yalnız kuraklık demek değildir. Değişim yalnız bitkileri değil böcek ve hayvanları da etkilemektedir. Dolayısıyla tarım geniş bir çerçevede yeniden ele alınmalıdır. Küresel sermayenin dayattığı kimyasallardan uzaklaşıp tamamen organik tarıma geçilmelidir. Bu maddeler hiç kullanılmadığı ve tamamen geleneksel yöntemlerle tarım yapıldığını düşünün. Yukarıda anlatılan sorunlardan tek bir tanesi ortada kalmazdı. Yani tarım ürünlerinin zararlı hale gelmesinin tek nedeni kimyasallardır.